رابطه تقریب با شکوفایی تمدنی بر پایه تجربه زیسته مسلمانان در عصر شکوفایی تمدن اسلامی (سده‌های 4و5 قمری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

چکیده

اگر امروزه گرایش به تقریب مذاهب اسلامی یک ضرورت در مسیر حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی است، در پیشینه عصر شکوفایی تمدنی جهان اسلام، یک تجربه زیسته است. سه گروه گرایش اصلی در جهان اسلام از پس دو سده کوشش ناموفق در رقابتهای داخلی با رویکرد معطوف به حذف یکدیگر، از نیمه سده سوم و پیدایش شرایط نو، رویکرد خود (با اتکا به تجربه زیسته تا آن روزگار) را دگرگون ساخته و به کسب تجربه زیستی متفاوت و تازه اقدام کردند. در این تجربه رویکرد تعامل‎گرایی بر حذف‎گرایی چیره شد و از پس آن ماهیت رقابتها نیز سویه همگرایانه معطوف به رونق فضای تمدنی به خود گرفت و چند مصداق مهم و بی‎سابقه از پدیده تقریب تا آن زمان، در این دو سده خود را آشکار کرد و شکوفایی تمدنی جهان اسلام تحقق یافت. با این فرض پرسش این پژوهش آن است که چه تحولهایی تقریب را تجربه موفق زیسته مسلمانان و گروههای فکری سیاسی آنها در عصر شکوفایی تمدن اسلامی قرار داد؟ دستاوردهای این پژوهش نشان داد که: تحول در اندیشه رقابت سیاسی و نظامی با همگنان، زمینه­‌ساز ظهور پدیده تقریب در فکر و عمل کارگزاران سه نهاد اصلی عرصه‎های اجتماعی، سیاسی، نظامی و فکری (خلافت، امارت و فقاهت) بوده است.

کلیدواژه‌ها